Χαϊκού Αφιερωμένα στο μυθικό Ερμή
Γνωρίζουμε ότι η πατρίδα αυτού του
επιγραμματικού ποιήματος
του «χαϊκού» είναι η
Ιαπωνία, η Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, των
χρυσανθέμων. Καλλιεργήθηκε από ένα λαό
προικισμένο με σπάνια αντίληψη
του καλού, του
λεπτού και του ευγενικού. Αναπτύχθηκε σε ένα
περιβάλλον
που προδιέθετε την ψυχή στις
διανοητικές και καλλιτεχνικές απολαύσεις.
Ο
κορυφαίος Ιάπωνας χαϊκουϊστής είναι κατ’ εμέ
ο Ματσούο Μπασό 1643-1694.
Η γραφή του χαϊκού, παρουσιάζεται έτσι, ώστε
να μοιάζει με όλα και
με το ελάχιστο, αυτό το
απλό, κοντινό μας, γνώριμο, λεπτότεχνα
“ποιητικό”,
φορές χιουμοριστικό παιγνιώδες,
φορές χυμώδες ποίημα! Αυτή, έτσι,
η σαν μια
χειρονομία που κάνει ένα μωρό δείχνοντας με το
δάκτυλό
του οτιδήποτε : ένα λουλουδάκι, το φως
που περνά απ’ τη γρίλια, ή
το χαμόγελό του˙ και
μπορεί ναι, αυτό το “διαμάντι” να προκύψει
ακόμα,
από μια επίλεκτη στιγμή συμπυκνωμένης
συγκίνησης ή άκρατης ευαισθησίας,
δημιουργώντας άπειρες προεκτάσεις στη
συνείδηση και στη φαντασία
του δέκτη τους. Αυτή
η “μανία” να μετατρέπεις “τα λόγια” σε “εύστοχο
λόγο”.
Η γοητεία του πηγάζει -προέρχεται, από την
πυκνότητα του υπαινιγμού
Το κλασικό χαϊκού με την τήρηση της μετρικής
του (5-7-5 σε τρεις
αράδες) και οπωσδήποτε η
αναφορά των τεσσάρων εποχών του χρόνου -
άνοιξη,
καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνα, έχει
κάπως ξεπεραστεί, ακόμα και από
τους Ιάπωνες,
χωρίς ν’ αποκλείεται διόλου το κλασικό! ΄Ενα
σύγχρονο
χαϊκού, μ’ ελεύθερη θεματολογία από
τους ποιητές ενός κόσμου δίχως
σύνορα.
Και είναι βέβαιο ότι, από τον χώρο των
γραμμάτων στην Ελλάδα και
από τον χώρο της
Ιαπωνίας, κανείς δεν φαντάστηκε, πως τούτο το
Ιαπωνικό
επίγραμμα -σαν ένα απέραντο δέντρο,
με τις ρίζες του βαθιά στη γη
της Άπω Ανατολής
και τα κλαριά του απλωμένα σε εναγκαλισμό της
οικουμένης,
θα υποδειχνόταν σαν τη μοναδική
ποιητική φόρμα που ξεπέρασε τις καταβολές
των
λαών.
Το ότι η Ελλάδα και η Ιαπωνία, για
διαφορετικούς λόγους η κάθε
μία, κατάφεραν ν’
απλώσουν στα πέρατα της γης, κάτι που έχει
σχέση
με το λόγο. Σε αυτό το σημείο θέλω να
μήν παραλείψω μία σκέψη, για
το ακόλουθο
πνευματικό γεγονός που διαπίστωσα απ’ την
αρχή της
ενασχόλησής μου με χαϊκού (1977) -τις
“δύο πραγματικότητες”. Μία
ιστορική σχέση-
συντυχία ως προς την παγκόσμια γραμματεία:
Aφ’ ενός η Ελλάδα, έχοντας δανείσει 120.000
λέξεις στο αγγλικό λεξιλόγιο
- και κατ’ επέκταση
στο Νέο Κόσμο -με λέξεις του Όμηρου, του
Ηράκλειτου,
του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα, κι έτσι
στο σημερινό γλωσσάρι του κόσμου,
ακούγονται
αυτές ολοζώντανες και, κατά κάποιον τρόπο
μιλούν σχεδόν
παντού ελληνικά δίχως να το
γνωρίζουν !
Αφ’ ετέρου η Ιαπωνία με τον τρόπο του χαϊκού,
τον ιδιαίτερα εντυπωσιακό,
έκανε το άνοιγμα και
κατέκτησε τους ανθρώπους των γραμμάτων,
από
τη Ρωσία έως την Αυστραλία, από τις Ινδίες
και την Ολλανδία έως
το Μεξικό την Ελλάδα κ.α.!
Κάτι που φαίνεται να έρχεται από το παρελθόν
και
μοιάζει να μπορεί να κατακτήσει και το μέλλον.
Ασχολούμαι με το είδος αυτής της ποίησης από το
1979. Σήμερα την
έμπνευση έδωσε ο Ερμής
Ο Βρετανός ακαδημαϊκός Ρ. Φ. Γουΐλετς γράφει τα εξής:
«… ο Ερμής είναι ο πλέον συμπαθής, ο πλέον
ασταθής, ο πλέον
συγκεχυμένος,
ο πιο πολυσύνθετος και επομένως ο πιο Έλληνας
από όλους
τους ολύμπιους θεούς».
Οι Στωικοί φιλόσοφοι απέδωσαν στον Ερμή έναν
ακόμα κεντρικότερο
ρόλο στη θεολογία τους,
θεωρώντας τον ως Λόγο-Δημιουργό!
Ζωή Σαβίνα |
|
Haiku Dedicated to the mythical Hermes
We know that the homeland of that epigrammatic
poem, the “haiku” is Japan, the Land of the
Sunrise, the chrysanthemums. It was cultivated
by a people that is gifted with a rare
comprehension of the good, the fine and the
gracious. It grew in an environment which
predisposed the soul to intellectual and artistic
pleasures. The most eminent Japanese haikuist
is, as I see him, Matsuo Basho 1643-1694.
The writing of haiku is presented so that it
resembles everything and next to nothing,
that simple, near to us, well known, “poetic”
fine art , at times humorously playful, at times
juicy poems! In that way, or like a gesture which
a baby makes pointing with its finger at
whatever : a flower, the light that passes
through the shutters, or its smile and yes,
that diamond can arise from a selected moment
of condensed emotion or unrestrained
sensitivity, creating infinite extensions in the
consciousness and in the imagination
of their recipient.
This “mania” to transform “the words” to an
“on the mark speech”.
Its charm has its source – it arises from
the condensation of the insinuation.
The classic haiku which maintains its metric
of (5-7-5 syllables in three lines) and which
for certain refers to the four seasons of the
year – spring, summer, autumn, winter, has
been somehow outdated, even by the Japanese,
without the classic form being excluded at all!
There exists a modern haiku, with free subject
matter from the poets of a world without borders.
And it is certain that, from the field
of letters in Greece and from the area
of Japan, no one would have imagined that
this Japanese epigram – like an infinite tree,
with its roots deep in the earth of the
Far East and with its branches that are spread
out like an embrace of the universe,
is designated as the only poetic form that has
surpassed the inherent culture of the peoples.
The fact is that Greece and Japan,
each for different reasons, managed to
disperse something that had to do with the
written word to the ends of the earth.
At this point I wish to not to neglect a thought
from my involvement in haiku (1977)
regarding the intellectual event which is to
follow – the “two realities”.
A historic relationship-coincidence pertaining
to the worldwide letters:
On the one hand, Greece,
having loaned 120,000 words to the English
vocabulary – and having extended to the
New World – with words of Homer, Iraklitos,
Aristotle Plato and thus, to the world vocabulary
of today, and these words are heard much
alive and in some way, people speak Greek
everywhere, without knowing It !
On the other hand, Japan, in the manner
of haiku, which is particularly impressive,
created the start and won over the people
of letters from Russia to Australia,
from the Indies and the Netherlands to Mexico,
Greece, etc!
This is something that has come from the past
and will seemingly also win over the future.
Today the inspiration was provided
by mythological Hermes.
The British academician, R. F. Willets
writes the following:
“… Hermes is the more likable , the more
inconstant, the more perplexing, the most
complex and therefore the most Greek of all the
Olympic gods”. The stoic philosophers gave
to Hermes an even more central role in their
theology, deeming him Word-Creator!
Zoe Savina |
