© 2009 Zoe Savina
Developed by: Weblizard 
Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ
«Τα όριά της γλώσσας μου, σημαίνουν και προσδιορίζουν
τα όρια του κόσμου μου».
Γεννήθηκα και μεγάλωσα δίπλα στον ποταμό Ιλισό* πλευρίζοντας τις καλαμιές του με κρυφτό και πετροπόλεμο. Στα δειλινά, τα κοάσματα των βατράχων γέμιζαν το τοπίο του Βατραχονησίου, ναυαγούσαν στο σκοτάδι. Στην άλλη όχθη, πίσω από τις πέτρινες μάντρες υψώνονταν τ’ανάκτορα. Πρίγκιπες σε χλιδή, με άμαξες καταστόλιστες διέσχιζαν σε τελετές τους δρόμους, σπιρούνιαζαν την αθωότητά μου. Εγώ, πάντα καθιστή στο πεζοδρόμιο να παρακολουθώ, έξω από σύνορα – ένα ατίθασο κορίτσι που μηδενίζει ή πολλαπλασιάζει τα πάντα.
Η κατοικία μου παραδοσιακή και φιλόξενη. Τις γιορτές η λύρα αντηχούσε τους σκοπούς της και οι δικοί μου χόρευαν εύγραμμοι, με τα μαχαίρια, τον πυρρίχιο χορό. Το ελάχιστο και το απεριόριστο μιας παρασημαντικής με ισορροπούσε.
΄Ακουγα… Μεγαλώνοντας άκουγα τις λέξεις και τις έννοιες τους να ταξιδεύουν από το βάθος του χρόνου, στα μιλήματα της γιαγιάς και των γονέων μου. Πλήθος οι αρχαίες Ελληνικές λέξεις –του Όμηρου, του Σοφοκλή, πλημμύριζαν και πλημμυρίζουν καθημερινά το σπίτι μας.
Πόντιοι, Ίωνες στην καταγωγή οι γονείς, απ’ τη Μεγάλη Τραπεζούντα. Έλληνες από τους επιζώντες των σφοδρών ανθελληνικών διωγμών και των σκληρών μεθόδων εξόντωσης του Ελληνισμού από τους Τούρκους (1908-1922), Έλληνες μιας βαθύτερης καλλιέργειας, να γεφυρώνουν λεκτικά την αρχαιότητα στο σήμερα. Αυτήν τη θαυμασιότητα της γλώσσας, αυτήν την παρακαταθήκη.
Ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος με βρήκε βρέφος, ο εμφύλιος παιδί.
Με ανέθρεψαν…
* Στις όχθες του ποταμού Ιλισού, ο Αριστοτέλης και οι μαθητές του (4ο αιώνα π.χ.) με τους περιπατητικούς του, δίδαξε αυτά που αργότερα η ανθρωπότητα στην κοσμική της κοιλάδα, έθεσε σαν βάσεις. Στη φιλοσοφία, στη διαλεκτική, στην πολιτική, στις διακηρύξεις της των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πήρε τα προνόμια των εμβιώσεών της.
P R O L O G U E
“ The limits of my language mean the limits of my
world”.
I was born and bred by the banks of the Ilissos*, whose reed beds I would skirt playing hide-and-seek and pebble-chuck. Of an evening there were the frogs, filling Frog Eyot with their “koax, koax” : mariners shipwrecked in the dark. On the far bank, behind stone walls, rose the Palace. My innocent mind was pricked by those proud princes in their gilded carriages, cleaving the roads on their way to official ceremonies. And there was strictly out of bounds I, squatting by the roadside and watching them, as always, -the naughty little girl who makes nothing, or a multiplicity of things, out of everything.
The lifestyle of our home was traditional and hospitable. At holidays and high feasts there would be the resonant ditties of the lyre**. My folk would dance the pyrrich***, the sword dance, their bodies bolt upright. The minimal and the limitless of the parasemantics kept me in balance.
And I would be listening… As I grew up, I would be listening to words and the meaning of words, coming to me out of time –to my grandmother’s and my parents’ way of speaking. A whole phalanx of ancient Greek words, whether from Sophocles or Homer, flooded our home, as they still flood it, today and every day.
My parents were Greeks of Pontos, Ionians by descent, from the great city of Trebizond. They were of those Greeks who survived the brutal pogroms and the savage measures to eliminate Hellenism taken by the Turks between the years 1908 and 1922. These were Greeks with very deep roots, people who could word-bridge the distance between antiquity and the present.
* Why mention the Ilissos, you may ask. Because it was by the banks of this river of Athens, in the fourth century before Christ, that the philosopher Aristotle and his pupils –the “Peripatetics” or “strollers- studied the subjects which humankind, in its vale of the universe, was later to regard as basic: philosophy, dialectic, politics and its declaration of human rights. Humanity is the richer for this growth.Και αλήθεια, τι θα μπορούσε να έρθει σαν προβολή σε αυτήν την υπόσταση του όλου, σ’αυτό το μήνυμα ευδοκίας και τραγικότητας της βίωσης του κάθε Έλληνα; Ο μεταμφιεσμένος ιστορικός λόγος ;
Σ’ αυτόν τον κόσμο μας, του ιλιγγιώδους συμβαίνοντος, τον δίχως σύνορα, γεωγραφικά και βιώσιμα, μας κατακλύζουν με κάθε μέσον οι ειδήσεις και είναι αυτές που ταράζουν τις συνειδήσεις μας και άλλες, που ως όργανα σκαπτικά ανασαλεύουν τις ρίζες μας. Έτσι, πρόσφατα (1990), ένας Γάλλος* ιστορικός στάθηκε η «είδηση» πρόκληση. Πρόβαλλε στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (στους εταίρους μας), το βιβλίο του –Ευρωπαϊκή Ιστορία- προωθώντας το ως εγχειρίδιο για σχολική καλλιέργεια και όχι μόνο και στο οποίο (πιστεύεται στη χώρα μου) δεν έδωσε την αρμόζουσα θέση στην Ελλάδα, δεν της αναγνώρισε την πνευματική και καθοδηγητική συμβολή της στο Δυτικό Πολιτισμό. Ωστόσο για τον τίτλο του βιβλίου του, μην μπορώντας να κάνει διαφορετικά, χρησιμοποίησε δύο καίριες Ελληνικές λέξεις. Αυτές και μόνο δημιούργησαν τη συνειδησιακή ανάγκη γραφής αυτών των ποιημάτων –κειμένων, που ακολουθούν.
Στον ίδιο χρόνο, σαν συντονισμένοι, κάποιοι άλλοι, αμφισβήτησαν και αυτήν τη γνησιότητα των σύγχρονων Ελλήνων! Ενώ οι γείτονές μας Σκοπιανοί-Σλάβοι, αναζητώντας μια ιστορική ταυτότητα-υπόσταση, σφετερίζονται το όνομα της Μακεδονίας μας. Δεν επιθυμώ να προκαλέσω, αλλά για το σκεπτόμενο αναγνώστη μία μικρή ανάλυση της λέξης «Μακεδών, εφόσον το αντικείμενό μου είναι οι λέξεις, γίνεται ο αδιάψευστος φθεγγόμενος μάρτυρας της Ελληνικότητας της Μακεδονίας.
«Το όνομα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ αναφέρεται το πρώτον παρ’ Ηροδότω (Έλλην ιστορικός 485-421 π.χ.) έχει δε ρίζαν γνησίως Ελληνική (Μακεδνός ή Μακεδανός=μακρός, υψηλός εκ του μήκος, Δωριστί Μάκος). Κατά τα υπό του Ηροδότου ιστορούμενα (Α56) το Μακεδονικόν έθνος ήτο Δωρικόν φύλλον, ονομασθέν Μακεδνό έθνος ότε εκδιωχθέν εκ της Εστιαιώτιδος της Θεσσαλίας κατώκησεν εις τας υπωρείας της Πίνδου». (Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «΄Ηλιος»).
Εξάλλου ιστορικά οι Μακεδόνες οι αρχαίοι πρόγονοί μας, μεγαλούργησαν στην Ελλάδα δεκαεπτά αιώνες πριν εμφανιστούν τα Σλάβικα φύλλα στην περιοχή των Βαλκανίων. Το μαρτυρούν τα αρχαία μάρμαρα που αποκαλύπτει η Μακεδονική γη (Βόρεια Ελλάδα) με τις επιγραφές και τα ονόματα.
O the marvelous fact of that continuousness of language, the common stock!
When the Second World War began, I was in infancy. When the Civil War began, I was a young child. Wars were my upbringing.
And in truth, what was there strong enough to mock this common foundation, this earnest of the goodwill and the tragic element in every Greek’s life? Surely not some travesty of historical reasoning?
In today’s world of ours –a world of mind-dazing happenings, a world wuere frontiers have been abolished in the name of geography and coexistence, we are deluged with news in every shape and form. There is some news that pricks our conscience, but there is other news that hoes away our roots. Not long ago –in 1990 in fact- a French historian* threw down the gauntlet. He set a book of his with the title “History of Europe” in frond of the European Community –Greece’s partners!- and recommended it for use in schools. The book utterly failed (as we Greeks think) to give credit to Hellas for her fundamental intellectual contribution to Western Civilization. And yet for his title, the author was obliged to use two words of Greek origin! These two words, alone, made it an imperative of conscience for me to write the poetic texts that follow.
At the very same time, as if in league with the historian, doubt was being cast on the authenticity of today’s Hellenes by others: our neighbours the Slavs of Skopje, who had usurped the name of our own “Macedonia” in their search for a historical identity. Far be it from me to be provocative, but for any thoughtful reader a brief study of the word “Macedonian” (since my subject is words and the meanings of words) will be the voice of truthful witness to the Greekness of Macedonia.
“The name MACEDONIA (we read in the Helios Encyclopedia) was first mentioned by Herodotos, the Greek historian born in 485 B.C. The root of the word is genuinely Greek [ maked(a)nos= long, tall from mekos, in the Dorian dialect makos]. According to group which acquired the name “the Makedno tribe” when it was expelled from Hestiaiotis in Thessalia, and re-established itself at the foot of the Pindos Mountains”.
* Dirossel
Για όλα ετούτα τα τεκταινόμενα πολύς λόγος έγινε γίνεται και αναμφίβολα θέλω να προσδιορίσω τη μέριμνά μου στην αλήθεια. Γίνομαι –ένα φωνήεν εν ενστάσει- εντοπίζοντας το κάτι: Χαρίσαμε από την ακατάφθορη περιουσία του Ελληνικού πνεύματος και δεν αναζητούμε τίποτα, μηδέ αυτήν την αίσθηση του χρέους, αλλά …το ελάχιστο της ενθύμησης, όπως θα έπραττε ο σοφός, δηλαδή, την ώρα που γεύεται το μέλι θυμάται τη μέλισσα…
Τέλος αυτό το βιβλίο ήρθε σαν κατακλείδα και μετάπλαση όλων αυτών των ερεθισμάτων, στην ευαισθησία και ευθιξία στις ρίζες μου. Ιδιαίτερα με προκάλεσαν οι Ελληνικές λέξεις και η διαχρονικότητα των εννοιών τους –ένα ορισμένο δέος γι’ αυτήν την πληθωρική αντανάκλασή τους.
Θα μπορούσαμε να σκεφθούμε ότι ο δανεισμός των Ελληνικών λέξεων που έχει πραγματοποιηθεί μέσα στο Ευρωπαϊκό γλωσσάρι –κατ’ επέκταση στο Νέο Κόσμο, παίζει το ρόλο μιας παγκόσμιας γλωσσικής ένωσης! Λέξεις ακριβολογίας και απόδοσης λεπτών εννοιών, φιλοσοφικών συλλογισμών, πολιτικών, επιστημονικών, μεταφυσικών, τεχνολογίας. Λέξεις του Όμηρου, του Σωκράτη, του Δημόκριτου, του Ιπποκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, ολοζώντανες στο σημερινό γλωσσάρι του κόσμου!
Allergy anthropomorphy archaeology asylum apocalypse arithmetic babble barbarous bibliophiles biopsy bomb chasm cemetery clergy colossal comedy & tragedy crimson cosmopolitan citron cynic character catacomb classic critic colophon circus category electron elephant ethics euthanasia filter frenetic gas giant genealogy geography gymnastics helicopter heresy hyena hydrogen horizon hysteria idealism idiot iodine idol jealous kinetic cinematography kilogram Kyrie leopard & lion & lynx lexicon lily lyricism method meniscus metric system monastery mummy mass meander metal mosaic museum neologist narcosis nun Odeon ozone odium orgasm orphan philosophy physicist pain police policy polite protocol porphyry practical problem program practice physics quantity & quality rheostat rhomb rhythm rice stalagmites & stalactites statistics stories & histories & history sycamore symposium synagogue skeleton sketch sperm surgery sympathy termite trapeze triptych tympani titanic tomb tone tower uranium vine whale xenophilia xenophobia Xerox Xmas xylophones xylography hypocrisy zeal Zoroastrianism zoophilous
Από τις 120.000 χιλιάδες λέξεις και πλέον, οι οποίες αναγνωρίζονται από τα εγκυρότερα λεξικά της Αγγλικής όπως το WEBSTER και OXFORD κ.ά.. η επιστήμη τις χρησιμοποιεί καθημερινά, άλλες λειτουργούν λιγότερο και οι περισσότερες βρίσκονται στις εκφράσεις όλων. Υπάρχουν οι σύνθετες με βάση τις Ελληνικές και οι παράγωγες τους. Πόσο θα διευκόλυνε ένας τέτοιος εντοπισμός; Θα το δούμε στα ελάχιστα κείμενα-ποιήματα (25) που ακολουθούν.
Δούλεψα με οκτακόσιες από αυτές τις λέξεις εκτός των άρθρων, επιρρημάτων, αντωνυμιών κλπ. Ένα λεκτικό, παρορμητικό παιχνίδι, εξελίχθηκε με επιλογή το δικό μου τρόπο έκφρασης, ως βίωμα και αίσθημα, αλλά και σαν μύθο, χρησιμοποιώντας αυτές τις λέξεις του Ελληνικού οργασμού, του εύρους και της αίγλης, αποκαλύπτοντας τα χρυσά άνθη τους στον άχρονο κήπο του κόσμου !
Ζωή Σαβίνα
Δεκέμβριος 1991
Historically, the great achievements of our ancient ancestors the Macedonians in Greece were completed a full seventeen centuries before ever the Slav nations first appeared in the Balkans. To establish this one needs only to look at the names on the various inscribed slabs of marble found in Macedonia, that is to say Northern Greece.
About all these machinations against Greece much has been said and written, and I want to declare my concern for the truth of the matter myself. Here am I, a small voice, a vowel of protest, determined to get one thing straight. It was we Greeks that gifted the imperishable treasures of the Hellenic spirit. We are not asking for much in return: not even a sense of indebtedness. All we ask is the smallest fraction of remembrance. For that is as any wise man ought: call to mind the bee as he tastes the honey.
The long and short of it is that this book had a kind of finality, it reworked all the various stimuli there had been to the sensitivity and touchiness at my roots. The especial challenge for me was Greek words and the permanence of their meanings though time. I felt a certain awe for their superabundant resonance. These words were precision instruments conveying subtleties of meaning: philosophical syllogisms, terms from politics, science, metaphysics, technology. Here were words Used by Homer, Socrates, Democritus, Hippocrates, Plato, Aristotle, alive and kicking in the everyday language of the modern world!
Allergy anthropomorphy archaeology asylum apocalypse arithmetic babble barbarous bibliophiles biopsy bomb chasm cemetery clergy colossal comedy & tragedy crimson cosmopolitan citron cynic character catacomb classic critic colophon circus category electron elephant ethics euthanasia filter frenetic gas giant genealogy geography gymna-stics helicopter heresy hyena hydrogen horizon hysteria idealism idiot iodine idol jealous kinetic cinematography kilogram Kyrie leopard & lion & lynx lexicon lily lyricism method meniscus metric system monastery mummy mass meander metal mosaic museum neologist narcosis nun Odeon ozone odium orgasm orphan philosophy physicist pain police policy polite protocol porphyry practical problem program practice physics quantity & quality rheostat rhomb rhythm rice stalagmites & stalactites statistics stories & histories & history sycamore symposium synagogue skeleton sketch sperm surgery sympathy termite trapeze triptych tympani titanic tomb tone tower uranium vine whale xenophilia xenophobia Xerox Xmas xylophones xylography hypocrisy zeal Zoroastrianism zoophilous.
All the borrowing of Greek words into the European vocabulary (and
by extension into the vocabulary of the New World) acts, one might say,
as an international linguistic bond. Authoritative dictionaries such as
WEBSTER or the SHORTER O.E.D. include more than seventy thousand words
of Greek origin. Such words are a constant necessity in the sciences, and
even the man in the street uses them daily, far more that he realizes.
And this is to say nothing of derivatives and hybrids. Might it not be
useful to pinpoint them, I wondered.
I should add that I worked with something like 120.000 words of Greek origin
(plus “binders” such as the definite article, adverbs, and pronouns). For
me it was a stimulating word-game, squeezing the juice out by choosing
my own way of describing what I lived and felt. But it was a myth of a
sort as well, finding uses for these words that spurted from the Hellenic
orgasm in all its breadth and glory, displaying their flowers of gold in
the timeless garden of the universe!